นกแต้วแล้วสีน้ำเงิน (Blue Pitta) สีสันสวยงามในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าตะเบาะ-ห้วยใหญ่ จังหวัดเพชรบูรณ์

นกแต้วแล้วสีน้ำเงิน (𝘗𝘪𝘵𝘵𝘢 𝘤𝘺𝘢𝘯𝘦𝘢 𝘉𝘭𝘭𝘺𝘵𝘩,1843)
เป็นนกในสกุลนกแต้วแล้ว (Genus 𝘗𝘪𝘵𝘵𝘢 Vieillot) ซึ่งในสกุลนี้ทั่วโลกพบ 32 ชนิด พบในประเทศไทยทั้งหมด 14 ชนิด นกแต้วแล้วสีน้ำเงิน แบ่งออกเป็น 2 ชนิดย่อยคือ
      ● ชนิดย่อย 𝘤𝘺𝘢𝘯𝘦𝘢 : พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันตก และบางแห่งของภาคใต้ 
      ● ชนิดย่อย 𝘢𝘶𝘳𝘢𝘯𝘵𝘪𝘢𝘤𝘢 : พบในภาคตะวันออก
มีการศึกษาชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกแต้วแล้วสีน้ำเงิน ทำขึ้นบริเวณลำห้วยแม่ก๊ะ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียวดาว จังหวัดเชียงใหม่ ตั้งแต่..
      - พฤษภาคม 2542 - กันยายน 2543
      - พฤษภาคม - กันยายน พ.ศ. 2553
      - เมษายน - กันยายน 2556
พบว่า นกแต้วแล้วสีน้ำเงินทำรังในระหว่างเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคมของทุกปี ในพื้นที่ป่าดิบแล้งและป่าเบญจพรรณที่ค่อนข้างชื้น โดยนกจะสร้างรังเป็นรูปลูกบอลหรือรูปโดมอยู่ระหว่างง่ามของต้นไม้ หรือเครือเถาวัลย์ที่มีกิ่งหนาแน่น สูงจากระดับพื้นดินตั้งแต่ 1.5 เมตร ถึง 15 เมตร ไม่พบการทำรังบนพื้นดิน รังมีลักษณะเป็นลูกบอลกลมหรือรูปโดมมีหลังคาปกคลุมรัง ปากรังมักหันไปทางพื้นที่ราบข้างลำห้วย เส้นผ่าศูนย์กลางของรังเฉลี่ย 14.69 ซม. ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางของปากรังเฉลี่ย 9.21 ซม.

ไข่ของนกแต้วแร้วสีน้ำเงินขนาดเฉลี่ย 21.86 X 27.09 ซม. เปลือกไข่มีสีครีมเป็นมันและมีจุดประสีน้ำตาลแดงหรือน้ำตาลม่วง นกจะวางไข่ครั้งละประมาณ 3–5 ฟอง วางห่างกันประมาณ 1 วัน  นกจะใช้เวลาฟักไข่ประมาณ 14–19 วัน ลูกนกที่เกิดไม่มีขนปกคลุมตัว ตายังไม่ลืมและไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ 

นกแต้วแล้วสีน้ำเงินทั้งตัวผู้ตัวเมียจะช่วยกันกกไข่คือ เมื่อตัวเมียกกไข่อยู่ในรังตัวผู้จะหากินบริเวณใกล้ๆ รัง และคอยระวังความปลอดภัยให้กับนกตัวเมียที่อยู่ในรังหากพบสิ่งผิดปกติจะมีการส่งเสียงเตือน นกจะมีการผลัดกันกกไข่ตลอดทั้งวันเพื่อจะให้อีกตัวได้ออกไปหาอาหารเพื่อไข่ได้รับการกกอยู่ตลอดเวลา ขณะที่ผลัดเปลี่ยนนกอีกตัวจะส่งสัญญาณโดยการร้องใกล้ๆ บริเวณรังนกตัวที่อยู่ในรังจะหยุดการกกไข่แล้วบินออกจากรังไปหาอาหารแล้วนกตัวที่อยู่นอกรังจะเข้ามากกไข่แทน

จากการศึกษาพบว่านกแต้วแล้วสีน้ำเงินเพศเมียจะใช้เวลากกไข่นานกว่าเพศผู้โดยเฉลี่ยนกเพศเมียใช้เวลา 307.2 นาทีต่อครั้ง ส่วนเพศผู้จะใช้เวลาประมาณ 157.5 นาทีต่อครั้ง ระหว่างการกกไข่นกจะทำการพลิกไข่เป็นระยะๆ ประมาณ 30 นาทีต่อครั้ง เพื่อให้ความร้อนทั่วทั้งฟอง ในการพลิกไข่นกจะใช้วิธียกตัวขึ้นแล้วใช้เท้าเขี่ยพลิกไข่ทีละใบแล้วทำการฟักต่อ

นกจะใช้เวลาในการเลี้ยงดูลูกนกประมาณ 14–16 วัน อาหารที่พ่อแม่นกนำมาป้อนลูกนกคือไส้เดือน ในการสร้างรัง ฟักไข่และเลี้ยงดูลูกอ่อนจะช่วยกันทั้งตัวผู้และตัวเมีย

ภาพ : เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าตะเบาะ-ห้วยใหญ่ จังหวัดเพชรบูรณ์ 
ข้อมูล : กลุ่มงานวิจัยสัตว์ป่า สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า